Soms is de reis belangrijker dan de bestemming

De zoektocht naar meer informatie over mijn vader

Kurt Robert Georg Wurbik

Via Sasja Martel, de directrice van het Joods Hospice Immanuel in Amsterdam waar ik vrijwilliger ben, kreeg ik de naam van Tilly van Coevorden. Sasja had de samenwerking met haar voor het plaatsen van haar vaders dagboek in tekeningen op de Indische Verhalentafel heel erg op prijs gesteld en was zeker dat ze mij verder kon helpen met mijn zoektocht.

Alhoewel ik beide broers van Tilly goed ken had ik haar misschien 1 of 2 keer in het hospice gezien, omdat zij ook een tijd lang in het hospice vrijwilliger was.

Ronald Wurbik, Amsterdam februari 2024

Zoals velen die terugkwamen uit de kampen was ook mijn vader heel gesloten over deze zwarte periode. Sasja verteld mij dat Tilly de nodige research had gedaan om details over haar vader te vinden en trok ik de stoute schoenen aan en waagde er een telefoontje aan.

Het eerste gesprek was vrij kort omdat Tilly in de auto op weg naar haar woonplaats in Zwitserland was maar later volgde er nog vele gesprekken.

Na wat intensieve research vond Tilly een aantal interessante informatie waarvan sommige mij wel bekend was:

In een verklaring van G.P. Eyken (Bandoeng 19.12.1945) staat geschreven dat mijn vader met behoud van zijn Poolse nationaliteit, in mei 1941 aan de desbetreffende autoriteiten heeft verzocht om te worden ingelijfd als vrijwilliger bij het KNIL welk verzoek in augustus 1941 is ingewilligd.

Hij maakte deel uit van de laatste artillerie C.O.R.O (Corps Opleiding Reserve Officieren). De opleiding stond onder leiding van de kapiteins der artillerie Eyken en Beck en was gevestigd in het Depot Bergartillerie te Tjimahi.

Na de officiële oorlogsverklaring aan het Japanse Keizerrijk op 8 december 1941 werd besloten de bovengenoemde opleiding te beëindigen en de deelnemers naar een troepenonderdeel over te plaatsen.

Medio december 1941 vertrok de wachtmeester Wurbik per auto naar Soerabaja en werd de reis langs de noordkust van Java gemaakt. Er vond een overnachting in de ambtswoning van de assistent-resident 1^e klasse, dhr. L.A. de Graaf plaats die de vader was van de meereizende E. de Graaff die toen ook wachtmeester was in hetzelfde regiment. De volgende dag reisde men door naar Soerabaja waar zij in het artillerie kampement werden ondergebracht.

Begin januari 1942 werden beide wachtmeesters (Wurbik en de Graaff) geplaatst op de luchtdoelbatterij Kali Dawir onder commandant 1^e lt. der art. TH.M Koene.

In de laatste week van februari 1942 werden Wurbik en de Graaff voor liaisondiensten ingedeeld bij het restant van een brits a.a regiment dat stelling genomen had op het raceterrein Sawahan te Soerabaja. Wurbik en de Graaff zijn toen met allen die niet wensten te capituleren op de mijnenlegger H.M.’s Krakatau naar Madoera gevaren.

Op het eiland Madoera is het spoor zoek niemand weet wat er met mijn vader is gebeurd en besluit mijn opa Bernhard Wurbik een advertentie te plaatsen in de krant op 21.03.1942 om meer informatie over zijn zoon te krijgen.

Na een gezellige ontmoeting met Tilly bij mij thuis in Amsterdam en na het tonen van een koffer vol documenten en herinneringen aan mijn vader besloot Tilly het NIOD in Amsterdam aan te schrijven. Ze kreeg in haar hoedanigheid als researcher voor de Indische Verhalentafel toegang tot de documenten die in het “niet publieke” deel van het NIOD voor inzage beschikbaar zijn.

De toezegging kwam er voor ons beiden en in oktober 2023 gingen Tilly en ik samen op ontdekkingsreis in het NIOD.

Tilly was al een paar keer voor research in het NIOD geweest maar had nog nooit meegemaakt dat er zo ontzettend veel dossier stukken op tafel werden gelegd om uit te kiezen. We namen beiden het eerste deel in ontvangst en bladerde door honderden documenten die op zich wel interessant waren maar niet mijn vraag beantwoordde. Er waren veel brieven bij die mijn vader had gestuurd naar verschillende instanties.

Het onderwerp van mijn zoektocht en het antwoord op mijn vraag werd ineens voor de neus van Tilly met het omslaan van de zoveelste pagina in het dikke pak dossiers bij het NIOD eindelijk beantwoord:

Op 31 augustus 1943 vond er een razzia plaats en mijn vader werd opgesloten in de Werfstraat gevangenis waarna hij in de kampen in onder andere Bandung, Tjimahi belandde om uiteindelijk in Baros 6 te eindigen. Dit is nadat hij uit Madoera, waar hij ook geïnterneerd is geweest was overgebracht naar Soerabaja en dat zijn de 5 kampen waar ik naar op zoek was.

In Baros 6 zaten de zogenaamde prominenten, hoge ambtenaren, joden en academici. Elke man mocht 1 kind meenemen. Het eten in het kamp bestond uit 120 gram brood voor ontbijt een halve beker brei voor lunch en rijst en aardappel voor diner.

Een week na het bezoek aan het NIOD reisde ik naar Indonesië waar ik een aantal, nog bestaande plaatsen bezocht en kon ik het verleden van mijn vader een rustplaats geven.

Misschien zijn de vragen die een kind niet meer beantwoord kan krijgen door zijn vader niet zo belangrijk voor de lezer maar weet dat in sommige gevallen de reis veel belangrijker is dan de bestemming.

De reis is de vriendschap die ik opgebouwd heb met Tilly en de verbinding die ik daardoor gemaakt heb voor het leven.